Có một ngôi nhà dài vừa xuất hiện ở buôn làng B’Su Mang Ly trong vòng 1 tuần qua, là công sức của bà con cộng đồng thôn 3 xã Lộc Tân đang tạo nên một sức hút đặc biệt đối với công chúng.
Mùa Xuân ở xã vùng sâu như Lộc Tân hiếm khi thấy hoa mai, hoa đào, chỉ có những đồi hoa cà phê đang kỳ nở rộ. Giữa những ngọn đồi ngập tràn nắng gió, bất chợt hiện ra ngôi nhà dài thấp thoáng trong buôn làng B’Su Mang Ly vẫn còn thơm mùi cây lá rừng càng trở nên nổi bật. Một hình ảnh thật đẹp! Tuy rất bình dị, không quá đặc biệt, nhưng nó gợi lên nhiều xúc cảm đặc biệt cho người trải nghiệm.
Căn nhà dài truyền thống được phục dựng theo nguyên tác của cha ông người Mạ nằm tại thôn 3 xã Lộc Tân thuộc huyện Bảo Lâm, tỉnh Lâm Đồng, cách Thành phố Đà Lạt 140km và thành Phố Bảo Lộc 6km.
Nhà dài – dài như tiếng cồng chiêng
Kế thừa giá trị và tiếp nối sự thành công của nhà dài thôn 2 xã Lộc Tân, nhà dài thôn 3 khởi công từ tháng 11 năm 2022 và đã chính thức được hoàn thành vào đầu tháng 02 năm 2023 mang câu chuyện mới mẻ và rực rỡ hơn.
Ngôi nhà dài này là niềm hy vọng, tự hào của toàn thể cộng đồng người Mạ thôn 3. Nó có ý nghĩa to lớn với xã Lộc Tân và buôn làng người Mạ ở địa phương. Cộng đồng chia sẻ: “họ luôn ấp ủ mong muốn được thấy những nếp nhà dài nối nhau dưới chân đồi như trước kia và cho đến bây giờ, nhóm trẻ cùng với các nghệ nhân mới xây dựng được một căn nhà dài chung của buôn làng mình”.
Dưới sự cố vấn của các chuyên gia và già làng, cùng với vốn kinh nghiệm mà cộng đồng đã học hỏi nhiều từ thế hệ trước đã cùng nhau phục dựng nhà dài theo đúng với nguyên tác. Qua đó cũng giúp những người trẻ trong buôn làng biết cách làm một căn nhà dài.
Căn nhà dài nằm ở sân bóng của xã cạnh một con suối nhỏ chảy qua, xung quanh là đồi núi, nhìn xa xa có những đám mây lấp lửng trên đồi. Tất cả những cảnh quan thiên nhiên này đã tạo nên một bức tranh hết sức thơ mộng.
Nhà được làm hoàn toàn từ vật liệu tự nhiên. Để xây dựng nhà dài, cộng đồng ở Lộc Tân phải vào rừng tìm lá mây kết thành mái, sợi mây làm dây buộc, chặt tre đan vách và nhà sàn từ nhiều tháng trước.
Kết cấu ngôi nhà có sàn cách mặt đất khoảng 1m, sàn, vách nhà làm bằng phên tre, mái lợp lá mây và cỏ tranh, các cột kèo được gia cố với nhau bằng sợi mây rất bền chắc.
Trong căn nhà mới, cộng đồng trưng bày những chóe rượu cần, vải thổ cẩm, gùi… vật dụng truyền thống của dân tộc mình và một bộ chiêng 6, một số nhạc cụ truyền thống khác. Đặc biệt, ở giữa gian nhà đặt cây nêu và bếp lửa.
“Nhà dài được hình thành không chỉ là nơi để sinh hoạt cộng đồng mà còn để đón du khách gần xa đến thưởng thức không gian văn hóa của người Châu Mạ. Đến với nơi đây, du khách sẽ được xem biểu diễn cồng chiêng, múa hát, trải nghiệm những đêm ngồi bên bếp lửa nghe người già kể chuyện, trai gái hát giao duyên, thưởng thức cơm lam, thịt nướng, uống rượu cần…”, nhóm cộng đồng cho hay.
Nhà dài… còn đó những hồi tưởng đẹp
Ngôi nhà dài truyền thống là một không gian cư trú nhân văn và độc đáo, nó còn là nơi lưu giữ những trầm tích văn hóa cổ xưa. Có lẽ vì vậy mà những người Mạ xứ này thấy nuối tiếc khi những ngôi nhà dài đã dần mất đi của dân tộc họ, cảm giác như bị mất đi một cái gì đó vô cùng quý giá ở triền thung lũng đại ngàn này.
Cách đây khoảng vài tháng trước, đoàn NTFP-EP Việt Nam chúng tôi có dịp đến thăm buôn làng, bàn về sáng kiến phục dựng nhà dài. Ngồi trong nhà dài thôn 2, ngồi quanh choé rượu cần, thưởng thức thịt nướng và món bánh lá, chúng tôi chăm chú lắng nghe tâm sự lần lượt từ các thành viên trong nhóm.
Già làng nắm cần rượu hút cạn một hơi dài, kí ức hiện về trong đáy mắt của ông, một thung lũng bằng phẳng giữa rừng già hiện ra cảnh tượng rất tuyệt đẹp, đó là một buôn làng với những ngôi nhà dài nép tựa vào nhau như những bức tường thành uốn lượn giữa thung lũng.
Chiều đến, trước mỗi cầu thang của ngôi nhà dài là những cụ ông ngồi trầm tư với điếu thuốc lào, những người phụ nữ chuẩn bị cho bữa cơm chiều, những chàng trai cầm chiếc khèn hay cây sáo vi vút thổi giai điệu đại ngàn, những cô gái ngồi chải tóc, những đứa trẻ chơi đùa hồn nhiên trước sân nhà…
Nếu không còn nhà dài, các đặc trưng văn hóa và tập quán cư trú của gia đình người Mạ cũng dần bị mai một. Chính vì vậy, sự xuất hiện của ngôi nhà dài và các vật dụng trong đời sống của người đồng bào dân tộc ở xã Lộc Tân đang có một sức hấp dẫn đặc biệt. Bất kể ngày hay đêm, một khi du khách đã đặt chân đến đây thì sẽ không khỏi ngỡ ngàng.
Muốn khám phá hết những điều thú vị này thì nhất định bạn phải đi!
